Medische zelftests: goed idee of liever naar de dokter?

Wat test je?
Je cholesterolwaarde

Hoe test je?
Na een prik in je vinger breng je wat bloed op een testcassette. Na een paar minuten zie je aan de kleur en met behulp van een omrekentabel hoeveel cholesterol er in je bloed zit.

De meeste cholesteroltests meten alleen de totale cholesterolwaarde. Het is vooral nuttig om te weten hoe de verdeling tussen ‘goed’ (HDL) en ‘slecht’ (LDL) cholesterol is. Dat zegt namelijk iets over de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Maar ook testen die ook het HDL cholesterol meten zeggen niet alles. Het risico op hart- en vaatziekten wordt ook bepaald door factoren als leeftijd, geslacht, bloeddruk, leefstijl en rookgedrag.

Oordeel: niet doen

Wat test je?
Of er bepaalde stoffen, zoals nitriet en witte- en rode bloedcellen in de urine zitten, die kunnen wijzen op een blaasontsteking

Hoe test je?
Door een teststrip 1 seconde in ochtendurine te houden

Hoewel de kwaliteit van de zelftest vergelijkbaar is met die in de huisartsenpraktijk, is het toch verstandiger naar de huisarts te gaan als je een blaasontsteking vermoedt. De huisarts is ervaren in het lezen van de teststrips en kan de urine indien mogelijk ook op kweek zetten om de juiste antibiotica voor te schrijven. Daarnaast vergoedt de verzekeraar de test via de huisarts. Ook kunnen bepaalde klachten van soa’s lijken op die van een blaasontsteking. Gebruik van een zelftest kan wel handig zijn voor wie vaak last heeft van blaasontstekingen en daar standaard medicijnen voor in huis heeft. Op basis van de uitslag kan dan gelijk gestart worden met de medicatie.

Oordeel: niet doen, behalve als je vaak een (ernstige) blaasontsteking hebt en gebruik van de test overlegt met je arts

Wat test je?
Je PSA-waarde

Hoe test je?
Na een prik in de vinger steek je de punt van een pipet in de druppel bloed. Dit druppel je in een testcassette, waarna je verdunningsvloeistof toevoegt. Vervolgens ontstaat er wel of geen streepje.

Het grootste probleem met de zelftest is dat de uitslag niet veel zegt. De test geeft aan of je PSA hoger of lager is dan 4. Maar een verhoogde waarde hoeft nog geen prostaatkanker te betekenen. En andersom betekent een lage PSA ook niet automatisch dat alles goed is. Bovendien kan zelf testen leiden tot overdiagnose: de opsporing en behandeling van tumoren die nooit voor problemen zouden hebben gezorgd.

Oordeel: niet doen

Wat test je?
De hoeveelheid follikelstimulerend hormoon (FSH) in urine.

Hoe test je?
Na het opvangen van urine, neem je met een pipet urine op. Vervolgens druppel je 3 druppels op de testcassette, waarna wel of geen streepje verschijnt.

De hormoonspiegel bij vrouwen tussen de 40 en 60 schommelt zo sterk, dat een hoge of lage FSH-waarde niet veel zegt. Een FSH-test om de diagnose overgang te stellen is niet nodig en wordt ook niet aanbevolen in de gynaecologie. De combinatie leeftijd en klachten zegt meer dan de FSH-waarde.

Oordeel: niet doen

Wat test je?
Of de antistof IgM, die het lichaam aanmaakt na besmetting met de Borreliabacterie, in het bloed aanwezig is.

Hoe test je?
Na een prik in de vinger steek je de punt van een pipet in de druppel bloed. Dit druppel je in een testcassette, waarna je vloeistof uit een bijgeleverd flesje toevoegt. Hierna verschijnt wel of geen streepje.

Het testen op IgM is niet voldoende, omdat er vaak in het begin geen antistoffen aanwezig zijn. Daarnaast maken sommige personen heel weinig IgM aan, maar wel een andere antistof (IgG). Bij een negatieve uitslag kun je dan onterecht denken dat er niets aan de hand is. Liever ga je naar de huisarts. Volgens de standaard van de Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) biedt beoordeling van de huid door de huisarts al voldoende uitsluitsel of er sprake is van de ziekte van Lyme. Een bloedonderzoek heeft dan weinig zin.

Oordeel: niet doen

Wat test je?
Je glucosewaarde

Hoe test je?
Na een prik in de vinger breng je wat bloed op de teststrip aan. Na een poosje kun je met een kleurenkaart aflezen wat de geschatte glucosewaarde is.

Zelftests die je glucosewaarde meten op basis van urine zijn sowieso onbetrouwbaar. Maar ook tests op basis van bloed kunnen problematisch zijn, omdat de context ontbreekt. Een afwijkende waarde hoeft nog niet te betekenen dat je diabetes hebt, en andersom geldt ook dat je met een waarde binnen de marges toch diabetes kan hebben. Voor mensen die weten dat ze diabetes hebben kan het wel een nuttig instrument zijn om de glucosewaarde te monitoren. Hoewel een glucosemeter met display een stuk nauwkeuriger is.

Oordeel: niet doen