Platenspelers

Samenvatting

• Platenspelers heb je in allerlei varianten. Alles-in-1 betekent stekker in het stopcontact en spelen maar. Bij een gewone platenspeler moet je speakers en een versterker aansluiten. Alles-in-1 platenspelers, meestal koffergrammofoons, hebben vaak een minder goede geluidskwaliteit dan gewone platenspelers. Ook de bediening gaat bij gewone platenspelers vaak wat makkelijker. Om de naald trefzeker in de groef te zetten, zijn een degelijke en soepele arm en een goede armlift vereist. Deze eigenschappen vind je eerder bij gewone platenspelers.
• Het element van een platenspeler heeft grote invloed op de geluidskwaliteit. Wil je later toch nog een betere kwaliteit? Dan kun je het element ook vervangen. Let er wel op dat het element de standaardafmetingen heeft.
• Bij een platenspeler heb je een voorversterker nodig. Bij oudere audioversterkers was die al ingebouwd, maar bij nieuwere niet altijd. Je kunt altijd een losse voorversterker kopen als hij ontbreekt in zowel je platenspeler als je audioversterker. Na de voorversterker kun je een platenspeler op alles aansluiten waar een audio-ingang op zit.

Retro koffergrammofoon of een gewone platenspeler?

De koffergrammofoon is een platenspeler waar meestal al versterkers en speakers zijn ingebouwd. De ‘gewone’ platenspelers moet je zelf op een versterker en speakers aansluiten, en - als deze nog niet is ingebouwd - heb je nog een voorversterker nodig.

Kwaliteit koffergrammofoon

De geluidskwaliteit van koffergrammofoons is vaak matig. Onder de retro look zit veel kunststof en ze lijken niet echt op de koffergrammofoons van vroeger. Daarnaast gaan ze minder voorzichtig met je kwetsbare platen om. Het aansluiten is wel een fluitje van een cent. De bediening is wisselend. De arm en andere onderdelen van deze spelers met retrolook zijn vaak niet erg degelijk, dat maakt het zachtjes in de groef zetten van de naald wel eens lastig.

Kwaliteit gewone platenspeler

Gewone platenspelers klinken meestal beter. Al is het meer werk om ze aan te sluiten. Maar als de voorversterker is ingebouwd, dan kun je na het aansluiten op iedere radio- of stereoset met een audio-ingang direct aan de gang. Ook gewone platenspelers hebben soms een retro look, maar soms ook een zeer modern en strak uiterlijk. Technisch wijken moderne spelers niet af van oude platenspelers, je kunt zeker een tweedehands model overwegen.

Let op de voorversterker

De elektrische stroompjes die van een platenspeler afkomen zijn zeer zwak. Daarom is er een extra versterker nodig, voordat een gewone audioversterker er muziek van kan maken. Vroeger hadden alle audio-versterkers een speciale aansluiting voor een platenspeler en zat deze extra versterker ingebouwd, maar dat is tegenwoordig niet vanzelfsprekend. Daarom zit een voorversterker nu ingebouwd bij veel van de moderne platenspelers.

Zit de voorversterker niet ingebouwd in de platenspeler, en ook niet in de audioversterker, dan moet je deze er nog los bij kopen en op de platenspeler aansluiten. Deze zijn verkrijgbaar vanaf zo’n €30. Sommige aftast elementen hebben een prijziger type voorversterker nodig.

Let op het element

Een platenspeler is gemaakt met precisie. Een belangrijk onderdeel daarbij is het element. Deze zet de trillingen die de naald uit de groef registreert om in elektrische stroompjes. Fabrikanten leveren platenspelers eigenlijk altijd met een element.

Als je de geluidskwaliteit wil verbeteren kun je het element vaak vervangen door een andere. De meeste platenspelers accepteren elementen met standaardafmetingen. Bij sommige platenspelers kun je de hele kop loshalen zodat je het element makkelijk kan verwisselen. Voor het afspelen van 78-toeren platen heb je een speciaal element nodig en zal je ook een speciale naald moeten aanschaffen.

Verschillende elementen

Er zijn zogenaamde MM-elementen en er zijn - de meestal duurdere - MC elementen. Ze werken verschillend en tot op zekere hoogte is met MC elementen een betere geluidskwaliteit mogelijk. Maar de elektrische stroompjes die veel MC elementen afgeven zijn nog zwakker, en daarvoor is een duurdere voorversterker noodzakelijk om extra ruis te voorkomen.

Directe of snaaraandrijving?

Het plateau van een platenspeler moet zeer gelijkmatig draaien, anders hoor je dat in de muziek. Vooral bij pianogeluid vallen onregelmatigheden onmiddellijk op. Er zijn 2 soorten aandrijving.

1. Met een motor die de as van het plateau direct aandrijft.
   Het plateau is in dat geval relatief licht, het is snel op snelheid als je hem start. Het is een robuuste, onderhoudsvrije constructie waarvan hooguit ‘het lager’ na vele jaren een keer gesmeerd moet worden. Dj’s gebruiken meestal dit soort platenspelers. Vaak kan je de snelheid regelen.
2. Snaar aandrijving.
   Het plateau wordt met een rubberen band aangedreven door een motor. Trillingen van de motor mogen niet in het plateau terechtkomen en bij een zwaar plateau lukt dat goed. Bij sommige duurdere spelers staat de motor zelfs los op een kleine afstand. Zo’n band of snaar kan slijten en door de tijd verweren.

Automatisch of handbediening?

Er zijn vol-automatische platenspelers, dat wil zeggen dat je op start kunt drukken en de arm beweegt dan vanzelf naar de eerste groef en laat de naald in de groef zakken. Aan het einde van de plaat wordt de naald weer opgetild en beweegt de arm weer terug naar de rustplek. Er zijn ook platenspelers die je zelf moet starten waarbij je de arm helemaal handmatig moet bedienen.

Daarnaast zijn er tussenvormen, het plateau wordt gestart als je de arm beweegt, en de arm gaat omhoog aan het einde van de plaat, maar verder gebeurt er niets. Een armlift en een soepel bewegende arm is eigenlijk het belangrijkste dat je nodig hebt om met gemak en enige voorzichtigheid van je platen te kunnen genieten. Helaas hebben de goedkoopste koffergrammofoons vaak geen armlift.

Waar koop je een platenspeler?

Nieuwe platenspelers zijn te koop via de bekende elektronica warenhuizen, online winkels en natuurlijk ook de meer gespecialiseerde hifi-winkels. Een aantal hifi-winkels richt zich op duurdere hifi-apparatuur met als gevolg dat je er beter betaalbare producten niet tegenkomt. Bij sommige A-locatie warenhuizen varieert het aanbod van wegwerpkwaliteit tot redelijk, maar het niet zo serieuze productaanbod overheerst daar. Gelukkig zijn er ook winkels die zich richten op het middensegment.

Zoek je een echt retro model, kijk dan in kringloopwinkels voor tweedehands platenspelers, op online marktplaatsen of bij je familie op zolder.

Tweedehands, waar moet je op letten?

Meestal kun je de conditie van de snaar inschatten door er gewoon naar te kijken. Je kunt het plateau van de speler halen. Het riempje mag vooral niet slippen. Als het plateau draait en op gang is mag je ook niets horen. De arm mag geen speling hebben. Neem de arm tussen duim en wijsvinger en probeer te rollen. De lift die de arm omhoog tilt of laat zakken moet soepel werken: vrij snel omhoog, en zachtjes omlaag.

Een oud element kan nog goede geluidskwaliteit geven. Een luisterproef laat dat snel genoeg horen. Een nieuw element koop je vanaf zo’n €60. Dat kan veel lijken, maar in de platenspeler is het één van de belangrijkste onderdelen, en ze gaan jaren mee. De diamantnaald van het element gaat zo’n 1000 uur mee. Laat hem controleren als je twijfelt over de kwaliteit van de naald.