Voedingshypes

Verse gember in thee of als smaakmaker in het eten.

Wat is het?

Gember is een specerij en komt van de wortelstronk van de gemberplant. Het heeft een vrij sterke smaak waar je van moet houden.

Wat wordt er beweerd?

Gember zou verschillende effecten op de gezondheid hebben. Van het verminderen van reisziekte en menstruatiepijn tot het verbeteren van de hersenfuncties. En dat het zou helpen helpen bij de behandeling van kanker of reuma.

Waarom zeggen ze dat?

De werkzame stof in gember zou een ontstekingsremmende werking hebben.

Wat kun je er mee? 

Gember kent vele toepassingen: geraspt, gedroogd of vers. Je vindt het terug in gerechten (curry’s), dranken (gemberbier), gekonfijt en als siroop. 

Wel of niet eten?

Het is in elk geval lekker als smaakmaker voor gerechten of voor in de gemberthee. Over het effect van het eten van gember op de gezondheid is veel onduidelijkheid. Onderzoeken die effecten laten zien, zijn gedaan bij proefdieren of in de reageerbuis. Daarom zijn de resultaten van deze onderzoeken niet zomaar te vertalen naar normaal gebruik van gember.

Er zijn aanwijzingen dat gember helpt tegen zwangerschapsmisselijkheid of misselijkheid door een chemotherapie. Overleg altijd met je arts.

In gekonfijte gember in siroop zit veel suiker en past daardoor minder goed in een gezond eetpatroon. 

In de supermarkt vind je steeds vaker producten waarin (extra) groente is verwerkt. Zoals pizzabodems en groentebrood. Ook bij tussendoortjes zie je deze hype. Zoals Sultana's met groente.

De teksten op de verpakkingen beloven van alles. Maar maakt het toevoegen van groente het product echt gezonder?  

Wat is het?

Voedingsmiddelen waaraan groente is toegevoegd. Denk aan groentechips, groentecrackers en pizza's met een groentebodem. Fabrikanten vermelden maar al te graag het woord groente op de verpakking. Dat is gelijk mooie marketing. 

Wat wordt er beweerd?

Door groentes toe te voegen is het product gezonder.

Is het waar?

Producten met (extra) groente zijn niet opeens gezond. Vaak is het meer een lokkertje om het product te verkopen. Het product en de toegevoegde groente zijn vaak erg bewerkt. Dat kan ten koste gaan van de voedingswaarde. Het aandeel groente is soms ook maar heel klein. Bovendien bevatten de producten vaak veel zout, suiker of verzadigd vet. 

Een klein deel van deze hypeproducten bevat ook daadwerkelijk veel groenten, zoals bloemkoolrijst (100% bloemkool) of peulvruchten- en groenterijst.

Wel of niet eten?

Kies selectief. Bekijk altijd even de ingrediëntenlijst hoeveel groente er echt in zit. Producten zoals bloemkool- of broccolirijst zijn natuurlijk prima. Dat is 100% groente. Leuk om mee te experimenteren. Vooral bij de snacks gaat het vaak om 'lokgroente'. 

Kijk altijd goed op het etiket. Niet alleen naar de hoveelheid groente, maar ook naar de hoeveelheid suiker, zout en verzadigd vet. 

Er zit een antioxidant in met wonderlijke werking voor je gezondheid. Is dat waar?

Wat is het?

Kurkuma is een specerij, ook wel geelwortel of koenjit genoemd. Het is zowel gedroogd als vers (als wortel) te koop.

Wat wordt er beweerd?

Kurkuma bevat de stof curcumine, een antioxidant die zou helpen tegen tal van kwalen en ziekten. Denk aan koorts, infecties, spijsverteringsproblemen, artritis, reuma en leveraandoeningen. Zelfs kanker en Alzheimer.

Ook zou kurkuma werken tegen depressie en helpen bij afvallen.

Waarom zeggen ze dat?

Er zijn aanwijzingen dat kurkuma onder meer ontstekingsremmend werkt en bij kanker celdeling en uitzaaiingen remt. Maar er is nog onvoldoende bewijs dat het effectief is bij mensen.

Curcumine blijkt bovendien gevoelig voor licht, water en zuurstof. De werking gaat dus verloren bij bereiding. De darmen nemen curcumine slecht op. De darmen en lever zetten curcumine om in een inactieve vorm. Het is dus maar de vraag hoeveel positieve effecten curcumine zou kunnen hebben.

Wat kun je ermee?

Voor je gezondheid kun je er nu niet zo veel mee. Er wordt wel onderzoek gedaan om de opname van curcumine te verbeteren door het te verpakken in minuscule vetbolletjes. Dus wie weet wat er in de toekomst nog bewezen wordt.

Wel of niet eten?

Ja, als smaakmaker in Oosterse gerechten. Maar verwacht geen wonderen voor je gezondheid. Maak er een geelgekleurde curry van of een turmeric latte (kurkumamelk).

Gebruik je medicijnen, dan moet je oppassen. Curcumine kan de afbraak van sommige geneesmiddelen vertragen met grotere kans op bijwerkingen als gevolg. Als je kruidenpreparaten met kurkuma wilt gebruiken, dan is overleggen met arts of apotheker raadzaam.

Gebruik je geelwortel (vers of gedroogd) in de keuken bij het koken? Dan is overleg met arts niet nodig. Dit geeft geen risico op wisselwerkingen.

Aloë vera schijnt een geneeskrachtige werking te hebben. Is dat echt zo?

Wat is het?

Aloë vera is een plant met een geleiachtige vocht uit de bladeren. Het vruchtvlees wordt verwerkt in dranken.

Wat wordt er beweerd?

Aloë vera schijnt als sinds mensengeheugenis een geneeskundige werking te hebben. Ook worden er andere voordelen beweerd. Een gezonde huid en het verbetert de vetverbranding en spijsvertering. Alleen is dit niet wetenschappelijk bewezen. 

Wat kun je ermee?

Aloë vera is vooral populair in drankjes.

Wel of niet drinken?

De meeste drankjes met aloë vera bevatten veel suikers. Drink je te vaak en te veel suikerhoudende dranken? Dan heb je een groter risico op overgewicht. Af en toe een aloë vera drank drinken kan geen kwaad. 

Peulvruchten zijn gezond. Het advies is niet voor niks: eet minimaal 1 keer per week peulvruchten.

Wat is het?

Bruine bonen, witte bonen, kikkererwten, linzen. Ze behoren allemaal tot de peulvruchten. Doperwten, peultjes, tuinbonen en sperziebonen zijn weliswaar ook peulvruchten, maar vallen vanwege de voedingswaarde onder groenten.

Wat wordt er beweerd?

Peulvruchten verlagen het (slechte) LDL-cholesterolgehalte in het bloed.

Waarom zeggen ze dat?

Het eten van peulvruchten zorgt voor een daling van het LDL-cholesterolgehalte in het bloed. Dat is ook de wetenschappelijke basis voor het huidige advies van de Gezondheidsraad. Eet wekelijks peulvruchten.

Wat kun je ermee?

Eet minimaal 1 keer per week peulvruchten. Bijvoorbeeld als soep, chili con carne of wraps gevuld met peulvruchten.

Wel of niet eten?

Jazeker. Peulvruchten zitten boordevol vezels en het is ook nog eens een prima plaataardige eiwitbron. Ze bevatten ook B- vitamines en mineralen zoals ijzer. Eet ze uit blik of pot, of week en kook gedroogde peulvruchten.

Let op: peulvruchten uit blik en pot kunnen veel zout bevatten. Kies dan voor de varianten met minder dan 0,5 gram zout per 100 gram. Spoel peulvruchten uit blik en pot eventueel. Zo kun je het zout zo veel mogelijk verwijderen.

Van jackfruit wordt beweerd dat het goed te gebruiken is als vleesvervanger. Klop dat?

Wat is het?

Jackfruit is de vrucht van de boom nangka (jack tree). Het is in Nederland vooral te koop in blik. 

Wat wordt er beweerd?

Dat jackfruit een goede vleesvervanger is.

Waarom zeggen ze dat?

Omdat het vruchtvlees van jackfruit draderig is, lijkt het op vlees. Het is ook goed te kruiden. 

Wat kun je ermee?

De jonge onrijpe jackfruit kun je als vervanger van vlees gebruiken in gerechten. Bijvoorbeeld in een ragout.

Wel of niet eten?

Jackfruit is fruit en past daarom goed in een gezond eetpatroon. Maar andere fruitsoorten bevatten veel meer vezels en vitamine C.

Qua voedingswaarde is jackfruit niet gelijk aan vlees. Dit komt omdat er in jackfruit veel minder ijzer en eiwit zit dan in vlees. Maar aangezien de meeste Nederlanders meer dan genoeg eiwit binnenkrijgen, is dat niet zo’n probleem. En ijzer haal je gemakkelijk uit ander bronnen, zoals vlees vis, kip, brood, noten en peulvruchten.

Havermout heeft een streepje voor op andere volkorengraanproducten. Het heeft een cholesterolverlagende effect.

Wat is het?

Havermout is geplette haver.

Wat wordt er beweerd?

Verlaagt het (slechte) LDL-cholesterolgehalte in het bloed.

Waarom zeggen ze dat?

Haver bevat bijzondere voedingsvezels: bètaglucanen. Deze binden in de darmen cholesterol. Hierdoor verlaagt het LDL-cholesterolgehalte. Vooral bij mensen met een verhoogd cholesterolgehalte en bij mensen met diabetes type 2. Je moet dan wel dagelijks minimaal 3 gram bètaglucanen binnenkrijgen.

Fabrikanten mogen het cholesterolverlagende effect op het etiket van producten vermelden als er meer dan 1 gram bètaglucanen per portie in zit. 

Wat kun je ermee?

Eet in elk geval een lekker bordje havermoutpap, yoghurt met muesli met havermout of een havermoutcrumble als ontbijt. Een bord pap van 40 gram havermout levert 1,6 gram bètaglucanen.

Probeer ook eens op een ander moment van de dag haver(mout) te eten, zodat je dagelijks 3 gram bètaglucanen binnenkrijgt.

Havermout is vrij neutraal van smaak en daardoor goed te combineren met (gedroogd) fruit, (gehakte) noten en smaakmakers als kaneel en koekkruiden.

Wel of niet eten?

Havermout telt mee bij de volkorenproducten en die horen thuis in een gezonde voeding. Bovendien zorgt havermout voor de broodnodige variatie, want de meeste volkorenproducten in Nederland zijn gebaseerd op tarwe.

In het vruchtvlees zitten veel onverzadigde (goede) vetten. Er is geen bewijs dat de avocadopit gezond is.

Wat is het?

Avocado is een vrucht met een groene schil, een dikke pit en zacht geel-groen vruchtvlees.

Wat wordt er beweerd?

Avocado zit boordevol gezonde vetten, vitaminen en mineralen. Een vermalen avocadopit zou onder meer helpen bij afvallen, darmproblemen en bij het verlagen van het cholesterolgehalte.

Daarnaast zou de avocadopit kankerbestrijdende eigenschappen hebben en veroudering vertragen.

Is het waar?

Het is niet wetenschappelijk bewezen dat het eten van avocadopit goed is voor de gezondheid. Het is zelfs nog maar de vraag of het veilig is. Het vruchtvlees bevat relatief veel vet. Vooral het gezonde onverzadigde vet helpt het cholesterolgehalte in het bloed op peil te houden. Avocado bevat veel vitaminen, mineralen en vezels.

Wat kun je ermee?

Eet avocado op brood, in een salade of in een wrap met gerookte kip. Of maak er guacamole van. En gooi de pitten gewoon weg.

Wel of niet eten?

Niet de pit, wel het vruchtvlees. Avocado is fruit en daarvan halen we in Nederland de aanbeveling van 250 gram per dag nog lang niet.

Bovendien is het belangrijk om te variëren in fruitsoorten. In avocado zit wel veel vet en levert dus wel veel calorieën. 

Amandeldrank wordt vaak als veganistische vervanger van melk gebruikt. Amandeldrank is niet gezonder dan koemelk.

Wat is het?

Een drank gemaakt op basis van water en amandelen. Er zijn verschillende varianten, zoals gezoet en ongezoet, en met en zonder toegevoegd calcium.

Wat wordt er beweerd?

Er wordt gezegd dat plantaardige melkvervangers als amandeldrank beter is dan koemelk.

Is het waar?

Nee, de beweringen over ongunstige effecten van gewone melk zijn onbewezen. Amandeldrank is niet beter dan koemelk. Integendeel. Amandeldrank bevat te weinig voedingsstoffen (vooral weinig eiwit) en de gezoete varianten te veel suiker. Amandeldrank staat dus niet in de Schijf van Vijf.

Bij mensen met een koemelkallergie en/of lactose-intolerantie kan het drinken van gewone melk klachten geven. Voor hen zou amandeldrank een alternatief kunnen zijn. Maar sojamelk is qua voedingswaarde het beste alternatief.

Zowel amandeldrank als sojamelk passen in een veganistisch voedingspatroon.

Wat kun je ermee?

Gebruik amandelmelk voor een bordje pap, een zelfgemaakte chai latte of warme chocolademelk

Wel of niet drinken?

Prima als je voor de ongezoete variant gaat. Plantaardige melkdranken kunnen wel 2 tot 5 suikerklontjes per glas bevatten.

In zeewier zitten visvetzuren. Deze zijn gezond. Andere beweringen over de effecten op de gezondheid zijn niet bewezen.

Wat is het?

Zeewier is een zeeplant waarvan zo’n 500 eetbare soorten bekend zijn.

Wat wordt er beweerd?

Zeewier zou veroudering, een te hoog cholesterolgehalte en overgewicht tegengaan. Ook zou het de vrije radicalen aanpakken die kanker kunnen veroorzaken.

Is het waar?

Zeewieren bevatten visvetzuren. Met 100 gram zeewiersalade krijg je evenveel visvetzuren binnen als met 1 haring. In zeesla en nori (zeewiervellen) zit vitamine B12, maar in een vorm die het lichaam niet goed kan opnemen.

Andere beweringen over gezondheidseffecten zijn niet gedegen wetenschappelijk onderbouwd.

Wat kun je ermee?

Mits niet vervuild kunnen zeewieren een alternatief zijn voor vlees. Ze bevatten eiwitten, ijzer, vitamine B1, vezels en vitamine C. De hoeveelheid voedingsstoffen in zeewier hangt af van de soort en het seizoen.

Nadeel is dat sommige zeewieren veel jodium kunnen bevatten. Hierdoor kun je met een paar happen ervan al de maximale veilige dosis overschrijden. Maar dat zal niet zo gauw gebeuren, omdat zeewier vaak in kleine beetjes in een gerecht zit.

Volgens het Voedingscentrum zijn de volgende soorten een goede vegetarische keuze: zeesla, Noorse kelp, wakame en nori.

Wel of niet eten?

Af en toe, zoals bij een vegetarische burger, in sushi of door een salade. 

Alle volkorengranen zijn gezond. Ook de oude graansoorten, zoals spelt.

Wat zijn het?

Spelt, boekweit, kamut, rogge en wilde emmer zijn oude graansoorten. Het zijn veel oudere graanrassen dan de nu geteelde tarwe.

Wat wordt er beweerd?

Deze graansoorten zouden gezonder zijn dan tarwe. Zo zou tarwe een van de oorzaken van de westerse ontstekingsziekten zijn. Sommigen noemen tarwe zelfs ‘het perfecte chronische gif’.

Is het waar?

Voor al deze granen geldt dat de volkorenvarianten veel positieve gezondheidseffecten hebben. Er is sterk wetenschappelijk bewijs dat volkorenproducten het risico op hartziekten, diabetes type 2 en darmkanker helpen verlagen.

Dat tarwe minder goed is dan andere graansoorten is niet onderbouwd met onderzoek. Sterker nog: spelt, kamut en wilde emmer zijn ook gewoon tarwerassen.

Voor mensen met coeliakie (glutenintolerantie) zijn deze varianten absoluut niet geschikt. Ze bevatten net als tarwe gewoon gluten. Mensen met een glutenovergevoelig of die glutensensitief zijn moeten ook uitkijken met deze tarwesoorten.

Boekweit en haver bevatten van nature geen gluten, maar kunnen er wel mee ‘verontreinigd’ zijn.

Wat kun je ermee?

Variëren is gezond, dus ook in soorten granen. Zeker omdat tarwe het meest gebruikte graan in onze voeding is. Zet daarom elke warme maaltijd iets anders op tafel: Kasha (geroosterde boekweit), gekookte spelt en dan weer eens zilvervliesrijst.

Eet ook eens speltbrood, brood van wilde emmer of boekweitpap als ontbijt en neem een plakje roggebrood bij de lunch.

Wel of niet eten?

Jazeker. Kies wel de volkoren varianten.