Wat is duurzamere vis? 

Houdt de visser of kweker rekening met de natuur en het milieu? Dan is een vis duurzamer. Er wordt dan bijvoorbeeld niet meer vis uit zee gehaald dan erbij komt. Ook veroorzaakt de vangst zo min mogelijk schade. En er wordt zo gericht mogelijk op bepaalde soorten gevist, zodat de bijvangst beperkt blijft. 

Hoe verantwoord een bepaalde vis in de winkel is, verschilt per vissoort, herkomstgebied en vangst- en kweekmethode. Je kunt maar van een paar vissoorten zeggen dat ze altijd of nooit duurzamer zijn. Voor de meeste vissoorten wisselt die informatie regelmatig. Dit is afhankelijk van waar, wanneer en hoe hij gevangen of gekweekt is.  

Zo kies je duurzamer

• Let op keurmerken: voor vis zijn dat het MSC-keurmerk voor wildgevangen vis. En het ASC-keurmerk voor gekweekte vis. Ook vis zonder keurmerk kan trouwens duurzamer zijn: van vrijwel elke vissoort zijn duurzame en wat minder duurzame varianten te koop. 
• Koop duurzamere soorten: dit zijn haring, forel, mosselen, oesters, Schotse of Noorse zalm, Noordzeekrab, wijting. 
• Koop vaker bijvangst-vis: namelijk grauwe poon, schar of steenbolk (steenwijting).
• Vermijd niet-duurzame soorten: dit zijn in ieder geval paling, kabeljauw, sliptong, rog, blauwvintonijn, gamba’s, zeebaars en zeeduivel. Koop deze alleen als ze een MSC- of ASC-keurmerk hebben.
• Eet niet te vaak vis: voor je gezondheid is het advies om 1 keer per week vis te eten, bij voorkeur vette vis. Vaker vis eten wordt niet aangeraden. De nadelen voor je gezondheid en het milieu zijn dan groter dan de voordelen. 
• Check het zelf: kijk in de VISwijzer. Download de app of kijk op Good Fish. Voor de check heb je nodig:
  1. Vangst- of kweekmethode
  2. Wetenschappelijke naam
  3. Herkomstgebied

Deze informatie hoort in de viswinkel of -kraam op het kaartje te staan. Staat het er niet? Vraag dan de verkoper om deze (verplichte) informatie.

• Download de checklist Zo kies je duurzamere vis

Vis en het milieu

We weten meestal weinig over de duurzaamheid van vis. En over de schadelijke effecten van de visserij en viskweek. Of waar je op moet letten als je duurzame vis wilt kopen. In Nederland eten we daarom nog steeds vis die gevangen of gekweekt is met milieuschade. En dat is jammer, want de problemen in de visserij zijn groot. 

Problemen in de visserij

Vis is één van de laatste voedingsmiddelen die we nog voor een groot deel uit het wild eten. Wereldwijd zijn 3 miljard mensen afhankelijk van visvangst voor hun voedselvoorziening. De visserij kent allerlei problemen, waarvan dit de belangrijkste zijn: 

• Overbevissing: volgens de Food and Agriculture Organization (FAO, 2020) is bijna 80% van de wateren ter wereld overbevist. Wereldwijd wordt 34% van alle visbestanden overbevist, en voor 60% zit de visserij aan de limiet.
• Bijvangst: dat is vis die onbedoeld in het net belandt. Vaak wordt die teruggegooid, maar de overlevingskans is klein. 
• Schade: bepaalde vangstmethodes, zoals sleepnetten of lijnen, zorgen voor ellende. Zoals verstrikte vogels, dolfijnen en zeeschildpadden. Of verwoesting van de zeebodem. 
• Vervuiling: ook het kweken van vis heeft nadelen, bijvoorbeeld omdat bij de kweek mest en medicijnen in het milieu terechtkomen. Of als het voer voor kweekvis is gemaakt van overbeviste of niet-beheerde soorten.

Onderzoek naar viswinkels en -kramen

Visverkopers zijn verplicht om hun klanten informatie te geven over de vissoort, herkomst en vangst- of kweekmethode. Want dan kun je als consument een duurzame keuze maken.

Bij 99% niet in orde

De Consumentenbond heeft onderzocht of viswinkeliers zich aan die regels houden. Dat blijkt niet het geval: de verplichte etikettering gaat bij 99% van de onderzochte winkels en kramen mis. Bij slechts 1 van de 97 viswinkels en viskramen die onze onderzoekers bezochten, stond alle informatie op de juiste manier op de vitrinekaartjes.

De rest voldeed niet aan de wetgeving, omdat de verplichte informatie geheel of gedeeltelijk ontbrak. Ook de informatie die de verkopers mondeling gaven over duurzaamheid bleek onjuist of onvolledig. Daardoor is het voor consumenten vrijwel onmogelijk om een verantwoorde keuze te maken in de viswinkel en viskraam. 

• Lees het artikel (pdf) in de Consumentengids over dit onderzoek

Geen labels, of onvoldoende informatie

Uit ons onderzoek blijkt dat 52% van de viswinkels en viskramen wel labels bij het assortiment plaatst, maar dat er vaak informatie ontbreekt. De cijfers:  

• Bij 94% ontbrak de verplichte informatie over de wetenschappelijke naam van de vis.
• Bij 90% ontbrak de informatie over de vangst- en kweekmethode.
• Bij 76% ontbrak correcte informatie over het herkomstgebied. 

Bij 14% van alle bezochte locaties was maar een gedeelte van het assortiment van labels voorzien en bij 34% was geen enkel label geplaatst.

In de supermarkt kun je vrij gemakkelijk duurzame vis kiezen door te letten op de keurmerken MSC, ASC en EU-biologisch. Maar keurmerken zagen we maar bij 3% van alle bezochte locaties, en dat waren alleen visspeciaalzaken. Er zijn dus maar weinig visverkopers met een licentie voor deze keurmerken.

Heeft jouw visverkoper geen keurmerken? Vraag dan hoe de vis die je wilt kopen scoort in de VISwijzer. 

Te veel tijd en geld

Driekwart van de visverkopers die geen labels plaatsen in de vitrine, geeft aan dat zij deze informatie liever mondeling verstrekt. Daarnaast geeft bijna de helft aan dat klanten de informatie op labels, etiketten en kaartjes toch niet lezen. En 19% zegt geen labels te plaatsen vanwege de tijd dat het kost en vanwege de snelle wisseling aan informatie. 13% van de respondenten vindt dat het te veel geld kost om de labels te maken. Toch zegt 70% dat ze van klanten regelmatig vragen krijgen over duurzaamheid. 

Meer informatie: duurzamer kiezen 

Als consumenten vis kopen, dan letten ze vooral op de versheid, prijs en aanbiedingen. Een vijfde let erop of het een duurzame vis is, of kijkt naar keurmerken.

Het is duidelijk dat de informatie in viswinkels of viskramen tekortschiet: bijna de helft van de consumenten (44%) weet niet of ze duurzame vis kopen of niet.

Consumenten zouden wel of vaker op duurzaamheid letten als: 

• duidelijk te zien is of de vis wel of niet duurzaam is (45%)
• de prijs hetzelfde is (42%)
• zij (beter) op de hoogte zijn van de gevolgen van het kopen van niet-duurzame vis (29%)
• de verkoper er op wijst dat een vis wel of niet duurzaam is (28%)
• zij meer weten over duurzame vis (27%)

Bijna 20% van de consumenten heeft er nooit bij stilgestaan dat duurzaamheid een keuze is bij de aankoop van vis. 53% houdt er soms rekening mee.

Veel misvattingen

Anders dan bij vlees, denken veel consumenten bij vis niet zo snel aan duurzaamheid. Vis komt ‘zo uit de natuur’ en 'dus zal het wel goed zijn'. Dat is een misvatting.