Duurzame zonnebrand en het milieu

Schadelijk voor milieu

Zonnebrand kan voor het milieu schadelijke stoffen bevatten. Uit onze analyse blijkt dat fabrikanten andere keuzes kunnen maken in de ingrediënten die ze gebruiken. Bepaalde merken zijn hier heel bewust mee bezig. Maar andere merken kunnen op dit vlak nog veel verbeteren. Als consument kun je hier rekening mee houden bij de keuze voor een zonnebrandmiddel.

Daarom hebben we een milieuscore toegevoegd aan onze test. Daarbij hebben we de ingrediënten verdeeld in 2 groepen:

• Uv-filters
• Andere ingrediënten

Hoe verschillende producten scoren voor milieu-impact vind je in onze test zonnebrandmiddelen. Je kunt er filteren op producten die minstens een 7 als milieuscore hebben. Van veel stoffen in zonnebrandmiddel is onderzocht wat de impact op het milieu is. Maar er zijn ook nog onduidelijkheden in de wetenschappelijke kennis. We blijven daarom de ontwikkelingen goed volgen.

Wat kun je zelf doen?

Je kunt zelf de impact van je zonnebrandmiddel beperken:

• Gebruik een zonnebrandproduct met minstens een 7 als milieu-score.
• Kies voor een product met 'groene' uv-filters en vermijd 'rode' filters.
• Zorg ervoor dat er weinig product verloren gaat, zeker als je een spray gebruikt.
• Gooi een product van vorig jaar niet weg. De meeste zijn nog goed. Je kunt zonnebrand best een jaar of langer bewaren. 
• Koop een product zonder tweede kartonnen verpakking.  
• Gooi een lege fles in juiste afvalcontainer. 
• Spoel je fles niet om.
• Beperk het aantal uren in de zon; dat is voor je huid sowieso een goed idee. 
• Bescherm jezelf ook met kleding, zonnebril en een hoofddeksel. 

Vermijd microplastics

Zonnebrandmiddelen kunnen ook microplastics bevatten. Die kunnen niet alleen schade brengen aan het milieu, maar ook aan je gezondheid. 

Fabrikanten zijn niet verplicht aan te geven welke gebruikte ingrediënten microplastics zijn. Je kunt het op de verpakking dus niet altijd direct zien. Maar er zijn wel hulpmiddelen. Bijvoorbeeld door het product op te zoeken in of het etiket te scannen met behulp van de Beat the microbead-app van de Beat the microbead-app van de Plastic Soup Foundation. 

Producten met een van de volgende keurmerken mogen geen microplastics bevatten:

• Europees ecolabel
• Demeter keurmerk
• Nordic Swan label
• Cosmos organic
• Natrue
• Zero plastics inside

Check het zelf

Komt jouw zonbeschermingsmiddel niet terug in een van onze tests? Check dan in de Beat the microbead-app of jouw zonnebrand microplastics bevat. 

Wel of geen microplastic?

Op dit moment is er nog geen internationale consensus over welke ingredienten nou microplastics zijn. Daarom kan het zijn dat een fabrikant zegt dat er geen microplastics in zitten, maar wij wel aangeven dat er (mogelijke) microplastics in zitten. 

Rode en oranje lijst

In onze test staat welke zonnebrandmiddelen (mogelijke) microplastics bevatten en welke vrij zijn van bekende microplastics. We scanden de producten met de app 'Beat the microbead'. Zij hebben lijsten samengesteld met microplastics. Er zijn al meer dan 500 microplastics bekend die staan op de rode lijst. Daarnaast is er een oranje lijst met ingredienten die mogelijk een microplastic zijn maar dat niet zeker van is.

Voor onze Groene keuze waarderen we producten met microplastics van de rode lijst af. Het is op dit moment niet zo dat een product helemaal geen microplastics mag bevatten. Wel maar een minimale hoeveelheid.

Bekende microplastics

De meest voorkomende (mogelijke) microplastics in onze internationale test zijn:

• Dimethicone
• Triacontanyl pvp (mogelijk)
• Acrylates crosspolymer
• Acrylates copolymer
• VP/Hexadecene copolymer
• Acrylates/c10-30 alkyl acrylate crosspolymer (mogelijk)
• Carbomer
• Styrene copolymer

Stoffen die het zeeleven schaden

Er zijn 2 soorten uv-filters, namelijk chemische en fysische filters. Fysische filters hebben de reputatie dat ze 'natuurlijk(er)' zijn omdat ze van mineralen gemaakt worden. Dat wil echter niet zeggen dat ze geen probleem zijn voor het milieu. Beide soorten filters kunnen een gevaar vormen voor het zeeleven. Zonnebrand kan zo steriele, vervormde 'zombie-riffen' veroorzaken waarin veel leven niet meer mogelijk is.

Chemische filters

Deze filters nemen de zonnestralen op. Ze worden ook wel organische filters genoemd. Veelvoorkomend zijn:

• Octylcrylene
• Octinoxate
• Oxybenzone (benzophenone-3)

Fysische filters

Deze filters beschermen door de zonnestralen te blokkeren of te reflecteren. Ze blokkeren zowel uv A als uv B omdat de mineralen een hoge reflectie-index hebben. Ze worden ook anorganische filters genoemd. Er zijn 2 fysische filters toegestaan:

• Titaniumdioxide
• Zinkoxide

Nadelen van fysische filters

Deze stoffen reageren (in nano-vorm) met de ultraviolette straling van de zon. Ze veranderen daardoor deels in een nieuwe stof: waterstofperoxide: H₂O₂ . Dit is giftig voor fytoplankton (de basis van de voedselketen) en voor veel vissen. Deze filters worden vaak in nano-vorm gebruikt, omdat de producten dan beter te smeren zijn. Maar die hele kleine deeltjes kunnen ook doordringen in verschillende levensvormen en in sommige gevallen opstapelen en neerslaan.   

Nadelen van chemische filters

Ze kunnen een voedingsbodem vormen voor virussen die het koraal aantasten. Ze werken daarmee het bleken van koraal in de hand. Dit fenomeen treedt op wanneer koraal zijn algen verliest waarmee het in een speciale balans samenleeft. En ze onttrekken er voedsel aan.

Oxybenzone (benzophenone-3) kan niet alleen koraal doden, maar ook het DNA beschadigen van volwassen koraal. Ook kan het het DNA van nieuw koraal aanpassen waardoor het zich niet meer goed kan ontwikkelen. 

Let op als je op zonvakantie gaat

Ga je op een (strand)vakantie naar een exotisch oord? Kijk dan of daar beperkingen gelden voor zonnebrand met bepaalde ingrediënten. Je kunt ook daar je zonnebrand kopen. Een aantal zonnebrandmiddelen heeft op de verpakking staan dat ze voldoen aan de Hawaiiaanse regels. 

In sommige tropische gebieden is het gebruik van zonnebrand met bepaalde ingrediënten verboden. Deze ingrediënten zijn:

• oxybenzone (benzophenone-3)
• octinoxate (ethylhexyl methoxycinnamate)

Deze ingrediënten komen nog voor in sommige zonnebrandmiddelen, maar zijn in opspraak omdat ze (mogelijk) hormoonverstorend zijn. Ook tasten deze stoffen het koraal aan.

In de volgende landen geldt een verbod  op zonnebrandmiddelen met bepaalde ingrediënten:  

• Palau verbiedt vanaf 2020 zonnebrand die ingrediënten bevat waarvan is vastgesteld dat ze koraal-leven bleken en schade toe brengen. Dat zijn onder meer oxybenzone (benzophenone-3), octocrylene en 4-methyl-benzylidene camphor.
• Hawaii verbiedt vanaf 2021 de filters oxybenzone (benzophenone-3) en octinoxate omdat ze koraal bleken.
• Thailand verbiedt vanaf 2021 zonnebrand met oxybenzone (benzophenone-3, BP-3), octinoxate (ethylhexyl methoxycinnamate), 4-methylbenzylid camphor (4MBC) en butylparaben. Ze bleken koraal en belemmeren de voortplanting.

'Reef safe' en 'ocean friendly'

Een 'reef safe'-zonnebrand bevat deze ingrediënten niet. Het mag ook geen nanodeeltjes bevatten van bijvoorbeeld zinkoxide en titanium dioxide. Er zijn steeds meer zonnebrandmiddelen die aangeven op de verpakking dat ze 'ocean friendly','ocean respects of 'reef safe' zijn. Of dat ze voldoen aan de Hawaiian Reef Bill of getest zijn 'in marine life conditions'. In onze test blijken deze producten echter niet allemaal een goede score te halen voor de gebruikte uv-filters. 

Bekijk de duurzamere keuzes van zonnebrand. 

Welke uv-filters zijn toegestaan?

In de regelgeving van de EU voor cosmetica (Verordening EC 1223/2009 annex VI) staat vermeld welke uv-filters zijn toegestaan. Daar staan 32 filters op, waaronder 2 nano-varianten. Van deze lijst worden er 15 het meest gebruikt. Zonnebrand mag voor 3-10% uit deze filters bestaan. Voor zink- en titaniumoxide geldt 25%.

De EU-regelgeving kijkt hierbij naar de veiligheid met gebruik voor de mens en niet voor het milieu. Kijkend naar de impact op het milieu heeft alleen het Nordic Swan Ecolabel een lijst van uv-filters die duurzaam zijn. Ze mogen dus gebruikt worden en dit label voeren.

Indeling van uv-filters

Wij hebben in onze test ook de uv-filters onderzocht. Elk uv-filter heeft een score gekregen voor:

• EDC: endocrine disruptors / hormoonontregelende eigenschappen op mens en dier
• Giftigheid: voor vissen, Daphnia (watervlo) en algen
• Afbreekbaarheid: hoe makkelijk is de stof af te breken en gaat dat snel of langzaam?  
• Bioaccumulatie: is de ophoping van chemische stoffen aanwezig in het milieu, in levende wezens (planten of dieren). Als dit gehalte hoog is, is het effect van de stof groter en de kans dat het in de voedselketen terecht komt ook.
• Effect op koraal

Er zijn filters waar op 1 van deze punten geen informatie (data) beschikbaar is. Die filters krijgen in dat geval niet het voordeel van de twijfel. Gebruik van dergelijke stoffen leidt tot een lagere score. 

Verpakkingen

In onze test kijken we ook naar de verpakking:

• Hoeveel product verspil je doordat je het niet uit de verpakking kunt krijgen?
• Een product dat gesealed in de winkel ligt krijgt bonuspunten. Je kunt daarbij controleren dat het nog niet is gebruikt.
• We beoordelen de hoeveelheid van de verpakking in verhouding tot de inhoud.
• We beoordelen het het materiaal van de verpakking. Producten die in een verpakking zitten van gerecycled kunststof verdienen de voorkeur boven producten in een gewone kunststof fles of tube. Producten verpakt in bioplastic hebben ook een streepje voor. Verpakkingen waarop geen materiaalaanduiding staat of die in zijn geheel niet te recyclen zijn, krijgen de laagste scores. 
• Producten met een tweede kartonnen verpakking om de tube of fles krijgen puntenaftrek.

In 2022 zijn er meer producten op de markt gekomen die in een flacon of tube zitten die (deels) uit gerecyceld kunstof bestaat.