Duurzame zonnebrand en het milieu

Schadelijk voor milieu

Zonnebrand kan voor het milieu schadelijke stoffen bevatten. Daarom beoordelen we bij elk product welke ingrediënten het bevat. Een gespecialiseerd bureau beoordeelt per ingrediënt of het:

• Giftig is
• Afbreekbaar is in het milieu
• Impact heeft op de koraalriffen
• Zich ophoopt in het milieu, planten of dieren
• Een hormoonverstoorder is voor het milieu.

We baseren ons op hiervoor op wetenschappelijk onderzoek. Gelukkig is van veel stoffen onderzocht wat de impact op het milieu is. Maar er zijn ook nog onduidelijkheden. Bij elke test kijken we opnieuw welke informatie beschikbaar is.

Ons advies: duurzaamheid getest

In onze test geven we elk product een duurzaamheidsscore, waarin we de impact van de ingrediënten en de verpakking beoordelen. Ben je lid en ingelogd? Dan zie je hieronder de geteste zonnebrandmiddelen met een goede duurzaamheidsscore. Ben je niet ingelogd? Dan zie je de middelen die geen microplastics bevatten.

Verklein zelf de milieu-impact

Je kunt zelf de impact van je zonnebrandmiddel beperken:

• Gebruik een zonnebrandproduct met minstens een voldoende als milieu-score.
• Kies voor een product met 'groene' uv-filters en vermijd 'rode' filters.
• Zorg ervoor dat er weinig product verloren gaat, zeker als je een spray gebruikt.
• Gooi een product van vorig jaar niet weg. De meeste zijn nog goed. Je kunt zonnebrand best een jaar of langer bewaren. 
• Koop een product zonder tweede kartonnen verpakking.;
• Gooi een lege fles in juiste afvalcontainer. 
• Spoel je fles niet om.
• Beperk het aantal uren in de zon dat is voor je huid sowieso een goed idee. 
• Bescherm jezelf ook met kleding, zonnebril en een pet of hoed. 

Vermijd microplastics

Zonnebrandmiddelen kunnen ook microplastics bevatten. Die kunnen niet alleen schade brengen aan het milieu, maar ook aan je gezondheid. 

Fabrikanten zijn niet verplicht aan te geven welke gebruikte ingrediënten microplastics zijn. Je kunt het op de verpakking dus niet altijd direct zien. Maar er zijn wel hulpmiddelen. Zoek het product op in of scan het etiket met de app van de Plastic Soup Foundation. 

Rode en oranje lijst

In onze test staat welke zonnebrandmiddelen (mogelijke) microplastics bevatten en welke vrij zijn van bekende microplastics. We baseren ons op informatie van de Plastic Soup Foundation, die lijsten samenstelt met microplastics. Er staan al meer dan 500 microplastics op hun rode lijst. Hiervan is bewezen dat het microplastics zijn. Daarnaast is er een oranje lijst met ingredienten die mogelijk een microplastic zijn, maar waar nog discussie over is.

Wel of geen microplastic?

Op dit moment is er nog geen internationale consensus over welke ingredienten nou microplastics zijn. Zo is de Plastic Soup Foundation strenger dan de huidige Europese regels. Daarom kan het zijn dat een fabrikant zegt dat er geen microplastics in de zonnebrand zitten, maar wij wel aangeven dat er (mogelijke) microplastics in zitten. 

Filters schaden het zeeleven

Er zijn 2 soorten uv-filters, namelijk chemische en fysische filters. Fysische filters hebben de reputatie dat ze 'natuurlijk(er)' zijn omdat ze van mineralen gemaakt worden. Maar dat zegt niet dat ze geen probleem zijn voor het milieu. Beide soorten filters kunnen een gevaar vormen voor het zeeleven. Zonnebrand kan zo steriele, vervormde 'zombie-riffen' veroorzaken waarin veel leven niet meer mogelijk is.

Chemische filters

Chemische filters nemen de zonnestralen op. Ze worden ook wel organische filters genoemd. Veelvoorkomend zijn:

• Octylcrylene
• Octinoxate
• Oxybenzone (benzophenone-3)

Deze kunnen een voedingsbodem vormen voor virussen die het koraal aantasten. Ze werken daarmee het bleken van koraal in de hand. Dit gebeurt wanneer koraal de algen verliest waarmee het in een speciale balans samenleeft en ze voedsel uithalen. 

Oxybenzone (benzophenone-3) kan niet alleen koraal doden, maar ook het DNA beschadigen van volwassen koraal. Ook kan het het DNA van nieuw koraal aanpassen waardoor het zich niet meer goed kan ontwikkelen. 

Fysische filters

Deze filters beschermen door de zonnestralen te blokkeren of te reflecteren. Ze blokkeren zowel uv A als uv B, omdat de mineralen een hoge reflectie-index hebben. Ze worden ook minerale of anorganische filters genoemd. Er zijn 2 fysische filters toegestaan:

• Titaniumdioxide
• Zinkoxide

Deze stoffen reageren (in nano-vorm) met de ultraviolette straling van de zon. Ze veranderen daardoor deels in een nieuwe stof: waterstofperoxide: H₂O₂ . Dit is giftig voor fytoplankton (de basis van de voedselketen) en voor veel vissen. Deze filters worden vaak in nano-vorm gebruikt, omdat de producten dan beter te smeren zijn. Maar die hele kleine deeltjes kunnen ook doordringen in verschillende levensvormen en in sommige gevallen opstapelen en neerslaan.

Welke uv-filters zijn toegestaan?

In de regelgeving van de EU voor cosmetica (Verordening EC 1223/2009 annex VI) staat vermeld welke uv-filters zijn toegestaan. Daar staan 32 filters op, waaronder 2 nano-varianten. Van deze lijst worden er 15 het meest gebruikt. Zonnebrand mag voor 3-10% uit deze filters bestaan. Voor zink- en titaniumoxide geldt 25%.

De EU-regelgeving kijkt hierbij naar de veiligheid met gebruik voor de mens en niet voor het milieu. Kijkend naar de impact op het milieu heeft alleen het Nordic Swan Ecolabel een lijst van uv-filters die duurzaam zijn. Ze mogen dus gebruikt worden en dit label voeren.

Indeling van uv-filters

Wij hebben in onze test ook de uv-filters onderzocht. Elk uv-filter heeft een score gekregen voor:

• EDC: endocrine disruptors / hormoonontregelende eigenschappen op mens en dier
• Giftigheid: voor vissen, Daphnia (watervlo) en algen
• Afbreekbaarheid: hoe makkelijk is de stof af te breken en gaat dat snel of langzaam?  
• Bioacc umulatie: is de ophoping van chemische stoffen aanwezig in het milieu, in levende wezens (planten of dieren). Als dit gehalte hoog is, is het effect van de stof groter en de kans dat het in de voedselketen terecht komt ook.
• Effect op koraal

Er zijn filters waar op 1 van deze punten geen informatie (data) beschikbaar is. Die filters krijgen in dat geval niet het voordeel van de twijfel. Gebruik van dergelijke stoffen leidt tot een lagere score. 

Sommige zonnebrand verboden in tropische landen

Ga je op vakantie naar een exotisch oord? Kijk dan of daar beperkingen gelden voor zonnebrand met bepaalde ingrediënten. Je kunt ook ter plekke je zonnebrand kopen.

In sommige tropische gebieden is zonnebrand gebruiken met oxybenzone (benzophenone-3) en octinoxate (ethylhexyl methoxycinnamate) verboden. Deze ingrediënten komen nog voor in sommige zonnebrandmiddelen, maar zijn in opspraak omdat ze (mogelijk) hormoonverstorend zijn. Ook tasten deze stoffen het koraal aan.

In de volgende landen geldt een verbod op zonnebrandmiddelen met bepaalde ingrediënten:

• Palau verbiedt vanaf 2020 zonnebrand die ingrediënten bevat waarvan is vastgesteld dat ze koraal-leven bleken en schade toe brengen. Dat zijn onder meer oxybenzone (benzophenone-3), octocrylene en 4-methyl-benzylidene camphor.
• Hawaii verbiedt vanaf 2021 de filters oxybenzone (benzophenone-3) en octinoxate omdat ze koraal bleken.
• Thailand verbiedt vanaf 2021 zonnebrand met oxybenzone (benzophenone-3, BP-3), octinoxate (ethylhexyl methoxycinnamate), 4-methylbenzylid camphor (4MBC) en butylparaben. Ze bleken koraal en belemmeren de voortplanting.

'Reef safe' en 'ocean friendly'

Een 'reef safe'-zonnebrand bevat deze ingrediënten niet. Het mag ook geen nanodeeltjes bevatten van bijvoorbeeld zinkoxide en titanium dioxide. Er zijn steeds meer zonnebrandmiddelen die aangeven op de verpakking dat ze 'ocean friendly','ocean respects of 'reef safe' zijn. Of dat ze voldoen aan de Hawaiian Reef Bill of getest zijn 'in marine life conditions'. In onze test blijken deze producten echter niet allemaal een goede score te halen voor de gebruikte uv-filters. 

Duurzame verpakking

Ook de verpakking heeft impact op het milieu. Hoe minder verpakking in verhouding tot de inhoud, hoe beter. Er zijn producten die een onnodige tweede kartonnen verpakking om de tube of fles hebben. Gelukkig zien we sinds een paar jaar steeds meer verpakkingen die (deels) uit gerecycled kunststof bestaat.