Wie zijn mijn erfgenamen?

In een testament bepaal je zelf wie je erfgenamen zijn. Is er geen testament? Dan bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn. We geven eerst toelichting op de regels uit de wet. Daarna vertellen we wie de erfgenamen zijn in een aantal voorbeeldsituaties. Deze zijn gebaseerd op de verdeling volgens de wet.

Hoe weet ik of er een testament is?

Alle testamenten worden in Nederland vastgelegd in het Centraal Testamentenregister. Na iemands overlijden kun je hier kosteloos nagaan of de overledene een testament heeft. In het register staat niet wie de erfgenamen zijn of wat de omvang is van de erfenis. Wel vind je de naam van de notaris en de datum waarop het laatste testament gemaakt is.

Een notaris kan je meer vertellen over de inhoud van het testament. Maar alleen als je een belang hebt in de erfenis. Bijvoorbeeld als je erfgenaam bent of juist bent onterfd. Je kunt de notaris benaderen waar het testament gemaakt is. Maar je mag ook zelf een notaris kiezen.

Volgorde erfgenamen

De wet heeft erfgenamen in groepen verdeeld:

• Eerste groep: kinderen en echtgenoot/geregistreerd partner. Als je kinderen niet meer leven, dan erven je kleinkinderen in hun plaats.
• Tweede groep: ouders, broers en zussen. Als je broers of zussen niet meer leven, dan erven de kinderen van je broers of zussen in hun plaats.
• Derde groep: grootouders.
• Vierde groep: overgrootouders.

Na het overlijden kijk je of er erfgenamen zijn in de eerste groep, zo niet dan erven de mensen uit de tweede groep. Is hier ook geen erfgenaam? Dan kijk je naar de derde groep en tenslotte de vierde groep. Voor de groepen 3 en 4 heb je meestal te maken met plaatsvervulling. Is er geen erfgenaam te vinden in de groepen, verwerpt iedereen de erfenis of is er niemand die zich meldt? Dan komt de erfenis bij de staat terecht. Zij bewaren de nalatenschap 20 jaar. Daarna krijgt de staat de erfenis.

Het overlijden van je partner

Wie de erfgenamen zijn na het overlijden van je partner hangt van een aantal factoren af. Zo maakt het uit of de erflater een testament heeft. Of er kinderen zijn. En of je getrouwd bent of alleen samenwoont. Zoek je situatie op en kijk wie je erfgenamen zijn.

Wie erft er als een kind overlijdt?

Bij ieder overlijden start je met de vraag: is er een testament? Zo niet dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. Je kijkt dan eerst of het kind een partner en/of kinderen achterlaat. Als dit niet het geval is, dan kom je uit bij groep 2. De ouders, broers en zussen van het kind. De erfgenamen in een groep moeten de erfenis verdelen in gelijke delen. Bij 4 erfgenamen krijgt ieder 25%.

Verdeling erfenis onder ouders, broers en zussen

Bij een verdeling onder deze groep mensen zijn er een aantal aanvullende regels:

• Nog levende ouders krijgen ieder altijd minimaal een kwart van de erfenis. Bij 5 of meer erfgenamen is het erfdeel per persoon kleiner dan 25%. Ouders krijgen dan toch 25% en het erfdeel van de broers en zussen wordt dan kleiner.
• Halfbroers en -zussen erven de helft van wat broers en zussen erven.
• Plaatsvervullers delen samen het deel dat aan hun (voor)ouder toekomt.

In de voorbeelden lichten we de regels toe:

Wie erft er van een alleenstaande ouder?

Heb je geen partner, maar wel kinderen? Dan zijn je kinderen je erfgenaam. Zij erven voor gelijke delen. Uitzonderingen zijn er voor stief- en pleegkinderen. Zij zijn volgens de wet geen erfgenaam. Dit kun je wel regelen in een testament. Daarin bepaal je zelf wie een deel van je erfenis krijgt.

Minderjarige kinderen

Een minderjarige erfgenaam mag niet zelf over het erfdeel beschikken. De ouders of wettelijke vertegenwoordiger beheren dan de erfenis tot het kind meerderjarig is. Het is mogelijk om in een testament iemand anders aan te wijzen die de erfenis beheert. Dit noemen we een bewindvoerder.

In geval van een scheiding kan het ook wenselijk zijn om een bewindvoerder aan te wijzen. Na je overlijden kan het betekenen dat je ex-partner de erfenis van je minderjarige kinderen beheert. Hij of zij neemt dan de beslissingen over de besteding van de erfenis.

Ook mag je ex-partner de ‘vruchten’ van de erfenis voor zichzelf gebruiken. Dit noemen we het ouderlijk vruchtgenot. De ‘vruchten’ zijn bijvoorbeeld rente- of dividendopbrengsten. Het ouderlijk vruchtgenot kun je in een testament uitsluiten. Raadpleeg een notaris voor de mogelijkheden.

Wie erft er van een alleenstaande broer, zus, oom of tante?

Met een alleenstaande bedoelen we hier iemand zonder partner of (klein)kinderen. Kijk eerst of de erflater een testament heeft gemaakt. Als dit niet zo is, gelden de bepalingen in de wet zoals uitgewerkt onder ‘Erfgenamen volgens de wet’. Er zijn in dit geval geen erfgenamen in groep 1. Dat betekent dat je kijkt of er ouders, broers of zussen leven. Dit zijn de erfgenamen in groep 2. Als een broer of zus overleden is, dan nemen zijn of haar kinderen de plaats in van de overleden ouder. Dit noemen we plaatsvervulling.

Als er geen erfgenamen in groep 2 zijn, dan kijk je in groep 3. Uitgangspunt zijn dan de grootouders van de overledene. Ook hier geldt plaatsvervulling. Als de grootouders niet meer leven, kijk je of er nog andere kinderen in leven zijn. Dit zijn dan de ooms en tantes van de erflater. En zo ga je iedere keer een stapje verder.

Tip: maak een tekening van de familiestamboom. Zo is het gemakkelijker om te zien wie de erfgenamen zijn.

Testament

Wil je zelf bepalen wie je erfgenamen zijn? Dan is het verstandig om een testament op te stellen. Ook kan het fiscale voordelen opleveren. Dit is het geval als je ouders nog leven en op leeftijd zijn. Zij betalen erfbelasting over het deel dat zij van je erven. Overlijden je ouders daarna? Dan gaat je erfdeel via je ouders naar je broers en zussen. Zij betalen dan nog een keer erfbelasting over het erfdeel. In een testament is het mogelijk om je broers en zussen als erfgenaam te benoemen. En je ouders te onterven. Zo bespaar je 1 keer erfbelasting.

Wat gebeurt er bij overlijden zonder familie?

Heeft iemand geen erfgenamen (meer) of accepteert niemand de erfenis? Dan komt de erfenis terecht bij de Staat. Zij bewaren de erfenis 20 jaar. Daarna vervalt het geld aan de Staat.

Maar voordat de erfenis bij de Staat terecht komt, moet uitgezocht worden of er echt geen erfgenamen zijn. Dit kan de familie regelen, maar ook vrienden of bekenden van de erflater. Als niemand de afwikkeling van de erfenis oppakt, dan doet de overheid dit.

Om te bepalen of er erfgenamen zijn, volg je de wettelijke regels. Je bekijkt dit per groep. Als in een groep geen erfgenamen te vinden zijn, ga je door naar de volgende groep. Zo komen bijvoorbeeld achternichtjes of -neefjes in aanmerking voor de erfenis.

Tip: maak een tekening van de familiestamboom. Zo is het gemakkelijker om te zien wie de erfgenamen zijn.

Vergeten erfenis opeisen

Denk je dat je nog recht hebt op een erfenis van bijvoorbeeld een verre neef? Kijk dan op de website van de overheid. Hier kan je nakijken of die verre neef overleden is. Of zoeken op je eigen naam. De overheid beheert het geld uit een nalatenschap tot de rechthebbende gevonden is.

Krijgt mijn stiefkind ook een deel van de erfenis?

Nee. Een stiefkind is geen bloedverwant en daarom niet automatisch een erfgenaam. Wil je je stiefkind ook mee laten delen in de erfenis? Stel dan een testament op.

Hebben broers en zussen recht op een erfenis?

Je broer of zus heeft pas recht op een erfenis als je geen partner of kinderen hebt. Zij vallen namelijk in groep 2 (zie volgorde erfgenamen) en krijgen pas een erfenis als er niemand in groep 1 is. Wil je je broer of zus toch iets geven? Dan is een testament nodig. Je kunt hen daarin een bepaald bedrag of bezit, zoals een schilderij, sieraad of kunstwerk nalaten. Maar je kunt ze ook een deel van de erfenis geven.