Wat is kunstmatige intelligentie (AI)?

Wat is AI?

AI staat voor artificiële (of kunstmatige) intelligentie. AI geeft computergestuurde machines en apparaten de mogelijkheid zelfstandig problemen op te lossen. Dus zonder tussenkomst van een mens.

Algoritmen

AI-systemen werken met in softwarebeschreven algoritmen (instructiereeksen). De systemen herkennen patronen en nemen dan zelf beslissingen. En net zoals mensen, worden zij door te oefenen steeds beter.

De techniek staat al op je telefoon

AI is al te vinden in alledaagse toepassingen. Apps op je telefoon zoals Apple Foto’s en Google Foto’s gebruiken AI om objecten in foto’s te herkennen. Ze koppelen automatisch labels als ‘fiets’ en ‘motor’ aan je foto’s. Zo vind je je afbeeldingen met zulke voertuigen snel terug.

De apps doen aan ook gezichtsherkenning. Als je bij 1 foto een naam opgeeft, zal de app zelf uitzoeken op welke foto’s die persoon nog meer staat.

Meer AI-toepassingen:

• Chatbots
• Detectie van huidkanker (bijvoorbeeld met de app SkinVision)
• Google Translate (deze tool begrijpt inmiddels hele zinnen)
• Persoonlijke aanbevelingen in streamingdiensten
• Persoonlijke assistenten zoals Siri of Cortana
• Zelfrijdende auto’s

Veel bedrijven en overheden staan op het punt om AI-toepassingen te gebruiken. Of gebruiken het al. AI-toepassingen kunnen zaken goedkoper, beter en efficiënter maken. Bijvoorbeeld in de logistiek, bij gemeentelijke voorzieningen en bij allerlei vormen van beveiliging.

Ongewenste effecten 

Bij nieuwe techniek kunnen er ongewenste effecten zijn. Het is de bedoeling om die zo snel mogelijk te ‘repareren’. Bijvoorbeeld om discriminatie van mensen te voorkomen. Twee voorbeelden:

Tinder

De aanbieder van dating-app Tinder biedt gebruikers een Plus-abonnement tegen een persoonlijk tarief. Dat tarief is afhankelijk van leeftijd en diverse andere gegevens. 

Een geheim algoritme bepaalt de prijs. Sommige gebruikers van de app betalen bijna 6 keer zoveel voor dezelfde dienst als anderen. Dit bleek uit een wereldwijd onderzoek waar de Consumentenbond aan deelnam.

Tinder blijkt ouderen veel meer te laten betalen dan jongere gebruikers. Zonder daar transparant over te zijn. Hier is wat ons betreft sprake van leeftijdsdiscriminatie.

Facebook

Facebook maakte in 2021 excuses voor een incident. Bij een video met donkere mannen stond de automatische aanbeveling om ‘meer video’s met apen’ te bekijken. 

Elk AI-systeem moet ‘getraind’ worden om zulke ongewenste effecten te corrigeren. Dat moeten in de eerste plaats de makers zelf doen. Zij zijn verantwoordelijk voor de gevolgen van de toepassing. De makers kunnen bijvoorbeeld voor en na de invoering enquêtes houden onder gebruikers. En handmatig de uitkomsten nalopen.

Kennis ontbreekt 

Consumenten kunnen ook zelf klagen als AI in de fout gaat. Probleem: consumenten weten op dit moment niet eens dat ze onderdeel zijn van een ‘geautomatiseerde besluitvorming’. Bij een recente enquête onder gebruikers van dating-apps (pdf), wisten de meeste mensen niet dat een algoritme verantwoordelijk is voor de matches.

Transparantie is nodig

Consumenten moeten een sterkere rechtspositie krijgen op AI-gebied: 

• Consumenten hebben recht op transparantie, uitleg en het maken van bezwaar. Zo houden ze controle over hun gegevens en kunnen ze zich verzetten tegen oneerlijke beslissingen door AI.
• De overheid is verantwoordelijk voor de wettelijke naleving van regels en toezicht. De overheid moet actief invulling geven aan die taak.
• Consumenten hebben recht op openbare handhaving als er negatieve gevolgen zijn door AI.
• Producenten moeten AI-aangedreven producten gedurende hun hele levenscyclus (digitaal) veilig houden. 

Er komt een Europese Verordening voor AI aan. De Consumentenbond geeft input aan deze plannen. We willen dat de hierboven genoemde punten straks in de wet verwerkt zijn.

Meldpunt Dupe van je data 

Bedrijven verzamelen en verwerken steeds meer persoonlijke gegevens. Dat doen zij om klanten beter te helpen en om nieuwe klanten te winnen. Maar de gegevens kunnen ook gebruikt worden om mensen uit te sluiten. Dat kan heel goed de uitkomst zijn van een algoritme. Soms werkt deze met verkeerde informatie en dan heb je recht op verhaal.    

Meer weten? Doe de cursus

Ben je geïnteresseerd in het onderwerp 'AI' en wil je er meer over weten? Doe dan de Nationale AI-cursus.

Deze cursus is onder andere opgezet door Jim Stolze: oud lid van de Raad van Toezicht van de Consumentenbond. Als je de cursus hebt gedaan, ontvang je een certificaat. 

Er bestaat ook een AI-cursus voor kinderen: de Nationale AI-cursus - Junior.